Spotkanie 12.03.06.

 

1. GRAMATYKA .

Tworzenie nowych slów przez dodawanie przyimków i koncówek . Nalezy zawsze szukac rdzenia w slowach .

tage - ang. take - brac

- ang. take - brac

modtage - przyjmowac , odbierac

modtagelse - przyjecie , odbiór

tale - ang. talk - mówic

- ang. talk - mówic

bagtale - obmawiac

bagtalelse - obmowa

hænge - ang. hang - powiesic , wisiec

- ang. hang - powiesic , wisiec

anhænge - doczepiac

anhænger - przyczepa

hjælpe - ang. help - pomagac

- ang. help - pomagac

medhjælper - pomocnik

 

Nalezy w pierwszej kolejnosci nauczyc sie slów podobnych do angielskich lub niemieckich - przyklady ponizej .

time - ang. time ( ale po dunsku oznacza to godzine lub lekcje )

man - ang. one - zaimek bezosobowy - ( ma sie )

op - ang. up - w góre

over - ang. over - nad , za

under - ang. under - pod

spil - niem. spiel - gra

grænse - niem. grenze- granica

borg - niem. burg - zamek , miasto borgmester - burmistrz

Czasowniki posilkowe .

Normalnie czasowniki koncza sie w bezokoliczniku na -e. Jednak te najczesciej uzywane ulegly znieksztalceniu.

Ale to sa wlasnie one których nalezy sie nauczyc w pierwszej kolejnosci ze wzgledu na czestosc wystepowania .

få - dostac

have - ang. have - potocznie ha´ ( he ) - miec ( posiadac )

kan - ang. can - potocznie ka´ ( ke ) - móc ( w znaczeniu potrafic )

lide - ang. like - potocznie li´ ( li ) - lubic

må - ang. may - móc ( miec zezwolenie )

skal - ang. shell - potocznie ska´ ( ska ) - miec zrobic ( powinnosc )

ville - ang. will - chciec ( forma uprzejma )

Cwiczenie :

må jeg få det ? ( czy moge to dostac .... ? - zwrot uzywany w sklepie przez dzieci = kup mi .... )

vil du have kaffe ? ( czy chcialbys kawy ? )

kan du klare det ? ( czy potrafisz sobie poradzic z tym? )

kan du li´ ham ? ( czy lubisz go ? )

hvad skal vi nu ? ( co mamy robic teraz ? )

vil du låne mig penge ? ( czy móglbys mi pozyczyc pieniedzy ? )

 

Zadawanie pytan przy pomocy HV - ord .

Sczczególnie popularne sa hvad ( co , jak ) , hvor ( gdzie ) , hvilken ( jaki ) , hvornår ( hvor + når - kiedy ) , hvorfor ( dlaczego ) , hvordan ( jak , w jaki sposób ) oraz hvor mange ( jak wiele ) .

Cwiczenie :

Tworzyc zdania z uzyciem HV - ord i dodajac wymiennie rozmaite inne slowa .

Hvad er det ? ( co to jest ) . Hvad hedder du ? ( jak sie nazywasz ? ) Hvad er klokken ? ( która godzina ? )

er det ? ( co to jest ) . Hvad hedder du ? ( jak sie nazywasz ? ) Hvad er klokken ? ( która godzina ? )

Hvor bor du ? ( gdzie mieszkasz ? ). Hvor ligger ? ( gdzie lezy ? ). Hvor skal vi hen ? ( dokad mamy sie udac ? )

bor du ? ( gdzie mieszkasz ? ). Hvor ligger ? ( gdzie lezy ? ). Hvor skal vi hen ? ( dokad mamy sie udac ? )

Hvilken bus kører til stationen ? ( jaki autobus jedzie do stacji ? )

bus kører til stationen ? ( jaki autobus jedzie do stacji ? )

Hvornår kommer bussen ? ( kiedy przyjezdza autobus ? ) .

kommer bussen ? ( kiedy przyjezdza autobus ? ) .

Hvorfor kom du for sent ? ( dlaczego sie spóznilas ? ) Hvorfor spørger du om det ? ( dlaczego o to pytasz ? )

kom du for sent ? ( dlaczego sie spóznilas ? ) Hvorfor spørger du om det ? ( dlaczego o to pytasz ? )

Hvordan kan jeg nå til .... ? ( jak moge sie dostac do .... ? )

kan jeg nå til .... ? ( jak moge sie dostac do .... ? )

Hvor mange penge har du ? ( jak wiele / ile masz pieniedzy ? )

penge har du ? ( jak wiele / ile masz pieniedzy ? )

 

2. FONETYKA .

Dlugosc wymowy samoglosek .

Krótko przed podwójna spólgloska - ale dlugo przed pojedyncza .

hund ( hun ) - pies ( d -nie wymawia sie poniewaz ginie z powodu n przed nim )

hun ( huun ) - ona

Cwiczenie :

Hun har en hund ( ona ma psa ) .

 

Wymowa poszczególnych liter alfabetu dunskiego . Szczególnie nalezy zwrócic uwage na nastepujace litery .

W jezyku dunskim sa cztery dzwieki podobne do polskiego e - ale zaden z nich nie wymawia sie jak polskie e .

abe ( ebe ) - malpa

æble ( eble ) - jablko

Eva ( eva ) - imie kobiece

økonomi ( e´konomi ) - ekonomia , gospodarka

Cwiczenie :

Nalezy cwiczyc wymowe nastepujacych slów z coraz wiekszym rozciagnieciem ust :

abe - æble - Eva - is ( lód )

d - czesto popelnianym bledem jest wymawianie go jako l na koncu wyrazu - np. w Gud - ale z l oznacza to zólty.

- czesto popelnianym bledem jest wymawianie go jako l na koncu wyrazu - np. w Gud - ale z l oznacza to zólty.

 

Cwiczenie :

Rød grød med fløde ( czerwona kasza ze smietana ) .

g - slabe - zmienia sie czesto w j lub l - albo ginie calkowicie

- slabe - zmienia sie czesto w j lub l - albo ginie calkowicie

lige ( lije - albo tylko li´ ) - wlasnie , równo

dag ( dej lub dal ) - dzien

god dag ( gudej albo gudal ) - dzien dobry

mulig ( muli ) - mozliwy

r - wymawiane glebokokrtaniowo - z e w srodku wyrazu jak polskie a - frem ( fram ) - Kerteminde ( Kartemine )

- wymawiane glebokokrtaniowo - z e w srodku wyrazu jak polskie a - frem ( fram ) - Kerteminde ( Kartemine )

- z e na koncu wyrazu jako o - mor ( muo ) - mama , bor ( buo ) - mieszkam

( zmienia tez o w kierunku polskiego u )

y - wymawiane bardzo zaokraglone - asyl ( asyyl ) - tu przedluzone z powodu tylko jednej spólgloski po nim

- wymawiane bardzo zaokraglone - asyl ( asyyl ) - tu przedluzone z powodu tylko jednej spólgloski po nim

 

ø i å - wymawiane glebokokrtaniowo

i å - wymawiane glebokokrtaniowo

Cwiczenie :

Må jeg få en øl og en ål ? ( czy moge dostac piwo i wegorza ? )

 

Wymowa og i at .

og ( ol ) - przy wyraznym wymawianiu - ale normalnie tylko jako ( o ) - lekko przedluzone .

( ol ) - przy wyraznym wymawianiu - ale normalnie tylko jako ( o ) - lekko przedluzone .

at ( et ) - przy wyraznym wymawianiu - ale normalnie tylko jako ( o ) - lekko przedluzone - tak samo jak og.

( et ) - przy wyraznym wymawianiu - ale normalnie tylko jako ( o ) - lekko przedluzone - tak samo jak og.

 

Przyklad zapamietywania fonetycznego zwrotów zlozonych ze slów dla których brak jest asocjacji :

Mange gange var jeg bange  ( wiele razy sie balem )

 

3. CWICZENIE W ROZUMIENIU TEKSTU ZE SLUCHU ( tylko fragmenty ) .

I et moderne hjem er der mange apparater . I køkkenet møder man typisk et et køleskab , en fryser , et glaskeramisk komfur , en mikrobølgeovn og en opvaskemaskine . Disse gør processen med madlavning meget mere enkel end for nogle år siden . Man køber stort ind måske kun en gang om ugen - og oplagrer produkter i køleskabet eller fryseren . Og hvis man vil have en ret tilberedt lynhurtigt så sætter man den bare i mikrobølgeovnen . Tallerkener og bestik klarer så opvaskemaskinen efter spisning .

W nowoczesnym domu jest wiele aparatów ( urzadzen ) . W kuchni spotyka sie typowo lodówke , zamrazarke , kuchenke z plyta szklano-ceramiczna , piecyk mikrofalowy i zmywarke . Te robia proces z przygotowaniem jedzenia duzo wiecej ( bardziej ) prosty niz ( przed ) kilka lat temu . Kupuje sie duzo ( w ) - byz moze tylko jeden raz w tygodniu - i magazynuje produkty i lodówce lub zamrazarce . I ( a ) jezeli chce sie miec danie przygotowane blyskawicznie wtedy wklada sie to po prostu w piecyk mikrofalowy . Talerze i sztucce zalatwia wtedy zmywarka po jedzeniu .

I bryggers er der en vaskemaskine og en tørretumbler , ofte 2 maskiner i en for at spare pladsen. Disse ta´ sig af vask og tørring af familiens tøj .

W bryggers ( pralni domowej ) jest tam pralka i suszarka , czesto 2 maszyny w jednej aby oszczedzic miejsce . Te biora sie ( zajmuja sie ) praniem i suszeniem odziezy rodziny .

Og i stuen er der selvfølgelig et fjernsyn typisk med en video samt et musikanlæg med en tuner , en forstærker og en CD-afspiller . Tuner og forstærker sammen er det det som man tidligere kaldte en radio . Nu kom der en del audioudstyr mere som bruger så en fælles forstærker . En radio eller en tuner må have en antenne . I de gamle dage sagde man at en god antenne var den bedste forstærker . Nogle ældre anlæg var også udstyret med en båndoptager eller LP - pladeafspiller eller begge .

I w salonie jest tam oczywiscie telewizor typowo z video oraz zestaw muzyczny z tunerem, wzmacniaczem i CD-odgrywaczem ( odtwarzaczem ) . Tuner i wzmacniacz razem jest to to co sie wczesniej nazywalo radiem . Teraz przyszlo tam sporo sprzetu audio wiecej który uzywa wiec wspólny wzmacniacz . Radio albo tuner musi miec antene . W tych starych dniach ( dawniej ) mówilo sie ze dobra antena byla najlepszym wzmacniaczem . Niehtóre starsze zestawy byly takze wyposazone z magnetofonem lub odgrywaczem plyt LP ( adapterem ) albo obydwoma .

 

Ifølge statistikerne er der - så godt som i enhver danske hjem en computer som også har en del udstyr tilknyttet . En skærm , en tastatur , en mus , en printer og nogle gange en scanner og en web-camera . Tidligere var computere brugt til at regne , senere viste de sig at være et fremragende værktøj til at skrive og i dag bruger man dem mere og mere til kommunikation - både skriftlig , mundtlig og v.h.a. billeder . Ved hjælp af en web-camera kan man optage digitale billeder og sende dem på næsten ingen tid til alle verdens afkroge til sin familie , venner og bekendte . Det samme gælder selvfølgeligt de nye digitale fotoapparater som ved enkelt klik kan overføre sine billeder til computeren . Man kan også snakke gratis med alle computerbrugere i verden v.h.a. programmet Skype og en headphones sæt . Endvidere kan man ringe til alle stationære telefoner i verden og snakke til lokaltakst . Det er helt utroligt hvad der er sket på bare 10 år . For 10 år siden kostede en samtale med U.S.A. 18 kr i minuttet . I dag koster det v.h.a. en computer kun en lokaltakst - ca. 16 øre per minut . Altså 100 gange billigere . Og helt gratis hvis der er 2 komputerbrugere som snakker sammen .

W towarzystwie statystyk ( zgodnie ze statystykami ) jest tam - wiec dobrze jak ( prawie w)kazdym dunskim domu komputer który takze ma sporo sprzetu przylaczonego . Ekran , klawiatura , myszka , drukarka i niektóre razy ( nieraz ) skanner i web-kamera . Wczesniej byly komputery uzywane aby liczyc , pózniej okazaly sie one doskonalym narzedziem do pisania i ( a ) dzisiaj uzywa sie ich wiecej i wiecej do komunikacji - zarówno pisemnej , ustnej i za pomoca obrazów . Przy pomocy web-kamery moze sie nagrac digitalne obrazy ( zdjecia ) i wyslac je w prawie zadnym czasie do wszystkich zakatków swiata do swojej rodziny , przyjaciól i znajomych . To samo dotyczy oczywiscie tych nowych digitalnych fotoaparatów które przez pojedynczy klik moga przetransportowac swoje obrazy do komputera . Mozna takze gadac za darmo z wszystkimi uzytkownikami komputerów w swiecie za pomoca programu Skype i zestawu telefonu na glowe ( sluchawki z mikrofonem ) . Dodatkomo mozna dzwonic do wszystkich stacjonarnych telefonów na swiecie i gadac za lokalna taryfe . To jest calkiem niewiarygodne co sie zdarzylo przez tylko 10 lat . 10 lat temu kosztowala rozmowa z U.S.A. 18 kr za minute . Dzisiaj kosztuje to za pomoca komputera tylko lokalna taryfe - okolo 16 øre za minute . Wiec 100 razy taniej. I calkiem bezplatnie jesli tam jest 2 uzytkowników komputerów którzy rozmawiaja razem .

Desuden har næsten enhver dansker en mobiltelefon . Disse har efterhånden flere og flere funktioner og allerede i dag kan klare mange af de kommunikationsopgaver som hidtil var computerernes domæne . Mobiler kan optage billeder og sende dem rundt i verden og man kan godt se fjernsyn på dem hvis man kan nøjes med den lille skærm . En fagre nye verden ....

Poza tym ma prawie kazdy dunczyk mobiltelefon ( telefon komórkowy ) . Te maja stopniowo wiecej i wiecej funkcji i juz dzisiaj moga zalatwic wiele z tych zadan komunikacyjnych które dotychczas byly domena komputerów . Mobiltelefony moga nagrac obrazy i poslac je dookola swiata i mozna dobrze widziec telewizje na nich jesli sie zadowoli ( z ) tym malym ekranem . Wspanialy nowy swiat ....

 

{moscomment}